giz 3miasto giz 3miasto
2174
BLOG

Dobre rady wuja Kissingera

giz 3miasto giz 3miasto Polityka Obserwuj notkę 48

W tych niesprzyjających okolicznościach przyrody zaintrygowała mnie wiadomość o ukazaniu się 1 września najnowszej książki Henry Kissingera "World Order" (New York: Penguin, 2014, 432 pp., $36.00), o której już się dyskutuje za oceanem, a pewnie niebawem w Europie, czyli również w Polsce, a z całą pewnością w Rosji. Książki nie posiadam więc jej nie czytałem, ale dotarłem do kilku jej obszernych omówień, recenzji, krytyk i pierwszych polemik, dzięki czemu przynajmniej już wiem jak ma wyglądać ten "porządek świata" wg Kissingera.

Od razu przyznam, że rozczarował i wnerwił mnie ten Kissinger niemożebnie, gdyż jego znajomość europejskiej historii, w końcu uniwersalnej, nie wykracza poza poziom amerykańskich absolwentów high schools. Dyskurs autora w najlepszym wypadku nie odbiega od wersji znanej z haseł w Wikipedii w wersji angielskiej - pokój westfalski 1648, rewolucja francuska 1789, kongres wiedeński 1815, Bismarck i wojny XX wieku oraz ich skutki. W swym wywodzie autor zachwala przede wszystkim pokój westfalski i kongres wiedeński, przedstawiając przyjęta tam rozwiązania jako wzór oraz inspirację w poszukiwaniu "nowego ładu" w obecnej patowej sytuacji politycznej świata. 

Tak oto, po latach wojen religijnych, pokój westfalski miał zapewnić stabilizację, tolerancję religijną i po raz pierwszy w erze nowożytnej wykreował państwo jako organizm samodzielny, funkcjonujący ponad dynastiami. Stworzył również możliwość powstania nowych państw, czego przykładem są Prusy, księstwo, później królestwo, które w ciągu wieku urosło w siłę, nie zagrażając wszak swoim sąsiadom, twierdzi Kissinger, w oczywisty sposób mijając się z prawdą, o czym my Polacy możemy zaświadczyć. Kissinger nagina historię ignorując ekspansję Prus w kierunku wschodnim, bo po prostu tak mu pasuje. Podobnym nieporozumieniem, czy zgoła nadużyciem jest pisanie o narodzinach państwowości kosztem dziedziczności władzy, gdy przecież wiadomo, że przez następne dziesięciolecia kwitł w najlepsze autorytaryzm i absolutyzm, że przypomnę tylko słynne stwierdzenie Ludwika XIV - l’État c’est moi [państwo to ja], o czym można wyczytać nawet w Wiki.

Wspomniana państwowość rozwijała się więc w formie absolutystycznej, a nie obywatelskiej, a pominięcie tego istotnego szczegółu można nawet uznać za manipulację. Tymczasem Kissingerowi pokój westfalski służy jako referencja oraz inspiracja dla rozwiązań, które należałoby obecnie przyjąć, aby zapewnić równowagę sił i trwały pokój przynajmniej na starym kontynencie włącznie z Rosją.

Według Kissingera rozwiązania przyjęte w westfalskim traktacie pokojowym miały zapewnić Europie pokój i prosperity przez następne 150 lat. Dopiero rewolucja francuska poważnie zakłóciła ten porządek jak zauważył Kissinger, chociaż zupełnie umknął jego uwadze fakt, że w tzw. międzyczasie zniknęło z mapy Europy jedno wielkie państwo, Rzeczpospolita Obojgu Narodów. Powiedzmy, że autor pominął ten przypadek, bo nie pasował mu do gloryfikacji rozwiązań westfalskich, gdyż w przeciwnym razie musiałby również skojarzyć rozwój państwowości z absolutyzmem ze skłonnością do agresji i ekspansji terytorialnej. Powtórzę - wychwalany przez Kissingera powestfalski rozwój państwowości przebiegał w formie absolutystycznej, a nie obywatelskiej, jak to miało miejsce w Stanach Zjednoczonych, a później również w zachodniej Europie, głównie po I WŚ.

Natomiast można z autorem się zgodzić, że francuscy rewolucjoniści gardzili zastanym międzynarodowym porządkiem o jasno wyznaczonych granicach działania państwa. W 1792 roku, członkowie Konwentu Narodowego uchwalili dekret stwierdzający, że Francja "oferuje braterstwo i pomoc wszystkim ludziom, którzy chcą odzyskać wolność" - ta idea początkowo mogła się wydawać mało szkodliwa, ale wkrótce doprowadziła do serii wojen, zauważa Kissinger i chyba już zaczynamy się domyślać o co autorowi chodzi. Co by jednak nie sądzić o francuskiej rewolucji to jednak trzeba pamiętać, że po pierwsze zainspirowały ją nowinki nadchodzące z "nowego świata", czyli z dzisiejszych Stanów Zjednoczonych, gdzie w 1777 uchwalono pierwszą konstytucję wspominającą o prawach człowieka, a po drugie ideały francuskiej rewolucji nadal służą za referencję organizującym się społeczeństwom we wspólnoty przybierające formę samorządnych i suwerennych państw. Nie jest zatem grzechem proklamowanie i przypominanie tych ideałów, natomiast grzechem jest zapominanie o nich, a tym bardziej działanie podejmowanie czy nakłanianie do działań, które z tymi elementarnymi dla ludzkości ideałami nie mają niczego wspólnego. Do czego właśnie zdaje się namawiać Kissinger pisząc dalej o kongresie wiedeńskim.

Porządek został zatem przywrócony na kongresie wiedeński w 1815 roku. Przywołany przez autora car Rosji Aleksander I był przekonany, że oto można zapoczątkować nowy porządek świata - "Święte Przymierze" książąt/władców, w którym odrzucone zostaną podłe narodowe interesy i dążyć się będzie do stworzenia nowego międzynarodowego braterstwa. W jakimś stopniu pod wpływem rewolucyjnych ideałów, car wyobrażał sobie wielki europejski tygiel narodów, "gdzie już nie ma angielskiej polityki, ani polityki francuskiej, rosyjskiej, pruskiej lub austriackiej, a istnieje tylko jedna wspólna polityka, która dla dobra, powinna zostać przyjęta przez wszystkie państwa i wszystkie narody".

W ten oto sposób Kissinger, czerpiąc inspiracje z historii, wzywa do "koncepcji porządku, który wykracza poza perspektywę i ideały danego regionu lub kraju. W tym momencie historii, będzie to modernizacja systemu westfalskiego przystosowana do współczesnych realiów" - jak napisał jeden z recenzentów książki "World Order". Jednym słowem Henry Kissinger promuje nowy koncert mocarstw, co już przewidziała kilka lat wcześniej pani profesor Thompson. Oczywiście w tym koncercie Polska, która cudem zdążyła się odrodzić i to dwukrotnie oraz inne pomniejsze nowe państwa, biorą udział co najwyżej w roli milczących słuchaczy, cierpliwie czekając, jaki los im wyznaczy Kissinger, a następnie zgotują wielcy tego świata. Do wielkich autor zalicza rzecz jasna również Rosję, z sentymentem cytując cara Aleksandra I, którego współczesnym wcieleniem jest Vladimir Putin. Co można przyjąć jako pewnik pamiętając o krytyce amerykańskiej administracji, której Kissinger niedawno wytykał, że demonizowanie Putina, nie można uznać za doktrynę polityczną.

Wspomniana w książce rewolucja francuska jest oceniania przez Kissingera pod każdym względem źle, gdyż dostarcza autorowi dowodów na to, jak zmiany wewnętrzne w społeczeństwach są w stanie wytrącić z równowagi międzynarodowy porządek, bardziej niż agresja z zagranicy, co z kolei w obecnej sytuacji politycznej najwyraźniej kojarzy się mu z dążeniem różnych pomniejszych narodów do samostanowienia. Tymczasem z tym dążeniem narodów do samostanowienia nie jest dobrze.  Może nie tyle Amerykanie i amerykańska administracja, ale z pewnością Kissinger traktuje Ukraińców, a tym samym również Polaków, Litwinów, Estończyków jak nie przymierzając Palestyńczyków, którym również nie przyznaje żadnych praw do samostanowienia, czy tym bardziej niepodległości. W swoisty sposób inspirują Kissingera pokój westfalski i kongres wiedeński, czyli remake "koncertu wielkich mocarstw" jaki proponuje, zupełnie ignorując wolę narodów dążących do wolności i samostanowienia, co wszystkim zapewnioną obowiązujące traktaty międzynarodowe. Henry Kissinger sprawia wrażenie jakby nadal żył w okresie zimnej wojny i myślami krążył między Moskwą, Pekinem i Washingtonem.

Z naszego, polskiego punktu widzenia, ale nie tylko zresztą polskiego, byłoby czymś bardzo niekorzystnym, gdyby tym inspiracjom ulegli możni tego świata. My, Polacy możemy jedynie mieć nadzieję płochą, że nasz "prezydent Europy" Tusk do tego nie dopuści, tym bardziej, że urzędujący w Polsce prezydent Komorowski poczynił już pierwszy krok w tym właśnie kierunku, postulując na forum ONZ reformę Organizacji Narodów Zjednoczonych, która ma m.in. polegać na odebraniu Rosji prawa veta w obradach Rady Bezpieczeństwa ;-)


Dziękuję za uwagę


The National Interest: Kissinger's Counsel
Book Review: 'World Order' by Henry Kissinger
FT: Lionel Barber reviews Henry Kissinger’s ‘World Order’
The Independent: Henry Kissinger's World Order: The outer edge of what is possible
NYT: Long View of History Includes Today. In ‘World Order,’ Henry Kissinger Sums Up His Philosophy
Komorowski w ONZ: Znajdujemy się w obliczu renesansu postaw mocarstwowych
ale także
Ewa Thompson: O kolonizacji Europy Środkowej

giz 3miasto
O mnie giz 3miasto

dostrzegam bzdury, bzdurki i bzdureczki ... zapraszam na: twitter.com/GregZabrisky

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Polityka